Zaciśnięte piąstki u niemowląt to naturalne zachowanie, które może budzić niepokój u rodziców, szczególnie gdy utrzymuje się dłużej niż kilka pierwszych miesięcy życia. Dziś  wyjaśnię, dlaczego zaciśnięte piąstki są charakterystyczne dla wczesnego rozwoju niemowląt, kiedy mogą stanowić sygnał do konsultacji z fizjoterapeutą dziecięcym oraz co na ten temat mówi nauka.

Zaciśnięte piąstki – norma rozwojowa

Noworodki i niemowlęta mają naturalną skłonność do zaciskania piąstek. Stan ten jest związany z odruchem chwytnym, jednym z podstawowych odruchów obecnych już w życiu płodowym. Odruch chwytania (Grasp Reflex) jest reakcją neurologiczną, polegającą na zaciskaniu paluszków wokół przedmiotu lub dłoni rodzica. W badaniach odruch chwytania wykazuje największą intensywność w pierwszych trzech miesiącach życia, po czym stopniowo słabnie rozwojem neurologicznym dziecka odruch ten powinien samoistnie zanikać. Zwykle, gdy dziecko osiąga 4 miesiąc życia, zaczyna świadomie otwierać dłonie, używać ich do chwytania i manipulacji przedmiotami. Dziecko jest wówczas zdolne do bardziej celowego ruchu rękoma, co jest kluczowe dla jego dalszego rozwoju motorycznego.

Kiedy zaciśnięte piąstki mogą być niepokojące?

W pewnych sytuacjach zaciśnięte piąstki mogą wskazywać na trudności w rozwoju neurologicznym. Jeśli dziecko po 4 miesiącu życia nadal większość czasu trzyma dłonie zaciśnięte, a próby otwarcia dłoni są ograniczone, może to być objaw wzmożonego napięcia mięśniowego. Badania neurologiczne sugerują, że przedłużające się wzmożone napięcie mięśniowe może być powiązane z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak mózgowe porażenie dziecięce (MPD) .

Utrzymywanie zaciskanie pięści po 5. miesiącu życia może być powiązane także z innymi zaburzeniami, np. opóźnieniem rozwoju ruchowego. Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca, by wszelkie nieprawidłowości, jak wzmożone napięcie mięśniowe lub ograniczona motoryka dłoni, skonsultować ze specjalistą – neurologiem dziecięcym lub fizjoterapeutą dziecięcym.

Rola fizjoterapii dziecięcej w ocenie i wsparciu rozwoju motoryki dłoni

Jeśli rodzice zauważą, że ich dziecko po 5. miesiącu życia nadal często trzyma zaciśnięte piąstki, wizyta u fizjoterapeuty dziecięcego może pomóc zidentyfikować przyczynę tego stanu i odpowiednio wesprzeć rozwój dziecka. Fizjoterapeuci oceniają napięcie mięśniowe, symetrię ruchową oraz funkcje chwytne dłoni, co pozwala na precyzyjną diagnostykę.

Interwencje terapeutyczne mogą obejmować ćwiczenia wspomagające rozluźnienie dłoni, poprawę koordynacji oraz rozwijanie funkcji chwytania. W badaniach klinicznych wskazano, że regularna fizjoterapia wspiera rozwój umiejętności motorycznych, a także ułatwia prawidłowe napięcie mięśniowe w obszarze dłoni i ramion, co wspiera dalszy rozwój dziecka .

Co mogą zrobić rodzice?

Rodzice mogą wspierać rozwój dziecka, zachęcając je do chwytania i zabawy przedmiotami o różnej teksturze i wielkości, aby stymulować otwieranie dłoni. Warto również zwrócić uwagę na czas spędzany na brzuszku, ponieważ wzmacnia on mięśnie niezbędne do prawidłowego rozwoju ruchowego.

Podsumowanie

Zaciśnięte piąstki u niemowląt są naturalnym etapem w rozwoju, wynikającym z obecności odruchu chwytnego, który zwykle słabnie w miarę dojrzewania neurologicznego. Jeśli jednak zaciskanie pięści utrzymuje się po 4 miesiącu życia, może być sygnałem do konsultacji ze specjalistą, aby ocenić prawidłowy rozwój ruchowy. Wczesna fizjoterapia dziecięca może wspierać rozwój motoryki dziecka, poprawiając jego komfort i przygotowując je do kolejnych etapów w życiu.

Źródła:

1. Connolly, K., & Dalgleish, M. (2001). „Developmental Grasping and Manipulation in Infancy.” Journal of Motor Behavior, 33(3), 227-236.
2. Hitzemann, R., et al. (2007). „Neuromotor Development and Disorders in Infants: A Neurodevelopmental Review.” Pediatric Neurology, 36(3), 183-191.
3. Smith, L., & Skelton, H. (2010). „Physical Therapy Intervention in Pediatric Motor Developmental Disorders.” Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine, 3(2), 131-145.